समोसा हा भारतीय नाही तर विदेशी खाद्यपदार्थ आहे; मग भारतात समोसा कोणी आणला? वाचा रंजक माहिती..
भारत देश हा जगात विविधतेने नटलेला प्रत्येक राज्याची सण, खाद्य संस्कृती वेगळी असलेला आहे. भारतात बहुतांश शहरी भागात बहुतेक लोकांना सकाळी नाष्ट्यात चहासोबत गरमगरम समोसे (samosa) लागतात. देशात कोणतेही शहर, गाव-खेडे किंवा गल्ली असो समोसा सहज उपलब्ध होतो. कारण कमी वेळेत आणि चटपटीत समोसा खाण्यासाठी सहज उपलब्ध होतो. त्यामुळे सगळीकडे समोसा अगदी सहज विकला जातो. त्यामुळे समोश्याची डिशमध्ये विविधपणा दिसतो. साधारपणे आपण खात असलेला किंवा माहिती असणारा समोसा हा मैदा, बटाटा, चटणी किंवा चीज टाकून तयार केला जातो. जास्त करून मुंबईकरांच्या सकाळच्या नाष्ट्यात तर समोसा अत्यंत आवडीने खाल्ला जातो. इतक्या चवीने खाल्ला जाणारा समोसा भारतीयांना आपलीच डिश वाटते. पण हे काही सत्य नाही. कारण समोसा डिश भारतीय नसून विदेशी खाद्यपदार्थ आहे.
देशात दररोज ८ ते ९ कोटी समोसे विकले जातात
भारतात सकाळी नाश्त्याला तसेच इतर कोणत्याही वेळेला किंवा कार्यक्रमाला तसेच पाहुणे मंडळींना समोसा देण्यात भारत देश अग्रेसर आहे. यामुळे देशात हजारो कोटींचा व्यवसाय होत असतो. एका माहितीनुसार, आज देशात दररोज ८ ते ९ कोटी समोसे रोज खाल्ले जातात अशी माहिती मिळाली आहे. यावरूनच समोशाची उलाढाल किती मोठी आहे ते दिसून येते . साधारणपणे एक समोसा १२ ते २० रूपयांपर्यंत मिळतो. सर्वात जास्त समोस्याची विक्री मुंबईत होताना दिसते. देशात तर खूप मोठी बाजारपेठ असल्याचे दिसते. त्यामुळे आज भारतीय समोस्याला विदेशातही प्रचंड मागणी आहे. काही वर्षापूर्वी एक समोसा ५ ते ८ रूपयांपर्यंत मिळायाचा आजघडीला समोसा १२ ते २० रूपयांपर्यंत मिळतो. अर्थात, ही किंमत समोशाच्या साईजनुसार बदलत असते. काही ठिकाणी चीज समोसे देखील २५ रुपये ते ४० रुपयांपर्यत मिळताना पाहायला मिळते.

मग समोसा भारतात कोणी आणला?
भारतीय लोक समोस्याला इतक्या आवडीने खात असतात. पण या समोस्याचा इतिहासही खूप रंजक आहे. समोसा हा अनेक वर्षापूर्वी मध्यपूर्वेतून भारतात आल्याचे म्हटले जाते. इराणवरून आलेल्या व्यापाऱ्यांमुळे पहिल्यांदा समोसा भारतात आल्याचे म्हटले जाते. समोस्याला फारसी भाषेत ‘संबुश्क’ या नावाने ओळखले जाते.
भारतात बहुतेक ठिकाणी समोसा नावानेच ओळखले जाते. बिहार आणि पश्चिम बंगालमध्ये समोश्याला सिंघाडा (singhara)या नावाने लोक ओळखतात. याचे कारण समोसा ही दिसायला सिंघाड्यासारखा असल्याने त्याला सिंघाडा म्हटले जाते. यामुळे समोशाचा हा प्रवास खूप रंजक आहे. आज समोसा त्रिकोणी, चौकोणी आकरात पाहायला मिळतो. परदेशातून भारतात आलेल्या समोस्याचे भारतीयकरण झालेले पाहायला मिळते.
१० व्या ते ११ व्या शतकात असणाऱ्या समोस्याचा इतिहासकार अबुल-बेहाकी यांच्या लेखात उल्लेख
देशात सर्व भारतीय जो समोसा आवडीने खातो तो खूप वर्षापासून खाल्ला जात होता. इतिहासकार अबुल-बेहाकी यांच्या एका लेखात समोश्याचा सर्वात पहिल्यांदा अकराव्या शतकात उल्लेख करण्यात आला आहे. त्यांनी मोहम्मद गझनीच्या दरबारात ख्खिमा आणि मावा भरलेला चवीला एक चटपटीत असणाऱ्या पदार्थाचा उल्लेख केला आहे. पण समोश्याचा नेमका आकार कधी बदलला, त्रिकोणी आकाराचा समोसा कधीपासून बनायला सुरूवात झाली याची निश्चित माहिती मिळत नाही.
परदेशांबद्दल बोलायचे झाले तर उज्बेकिस्तान आणि ताजिकिस्तानमध्येही हे समोसे पोहोचले, पण फळे आणि सुका मेवा ऐवजी त्यात मेंढी आणि शेळीचे मांस घेतले जायचे, जे ते चिरलेल्या कांद्यात मिसळून बनवत असत. अफगाणिस्तानातही समोस्यात प्राण्यांचे मांस खाल्ले जाते आणि ते तेथे खूप प्रसिद्ध आहे. पण भारतातील बहुतेक भाग हिंदू असल्याने ते मोठ्या प्रमाणात शाकाहारी आहेत. त्यामुळे भारतात इथल्या गरजेनुसार समोसे तयार करून बटाटे आणि चटणीने भरले जायचे. जे खाऊन तुम्ही कमी पैशात तुमची हलकी भूक सहज शांत करू शकता.
भारतात समोसा व्यवसायाची करोडोंची उलाढाल
भारतातील समोसा व्यवसायाबद्दल बोलायचे झाले तर आता हा करोडों रुपयांचा व्यवसाय झाला आहे. खेड्यापाड्यांपासून मोठ्या महानगरांपर्यंत समोसे विकले जात असल्याचे सहज पहायला मिळते. सध्या भारतातून आता परदेशातही समोसे निर्यात केले जात आहेत. तिथे फ्रोजन समोसे पुरवले जातात, जे नंतर पुन्हा तळून आरामात खाल्ले जाऊ शकतात. त्यामुळे भारताची निर्यात आणि परदेशातील उत्पन्न दोन्ही वाढत आहे. त्यामुळे भारतात लोक जे सकाळी व दिवसभरात कधीही समोसे खातात हे भारतीय नसून इराण मधून समोसा भारतात आल्याचे म्हटले जाते.
हे हि वाचा : देशात उष्णतेचा कहर, अनेक शहरात पारा ४० शी पार; कोणत्या शहरात किती तापमान घ्या जाणून..
Follow Us on Facebook